Πριν από μερικές εβδομάδες το ελληνικό κοινοβούλιο ψήφισε το σπάσιμο της Υπηρεσίας Πολιτικής Αεροπορίας σε δύο υπηρεσίες. Η μία θα ασχολείται με τον έλεγχο της σωστής λειτουργίας των αεροδρομίων και η άλλη θα δίνει υπηρεσίες αεροναυτικής και αεροπλοΐας στις πτήσεις που χρησιμοποιούν τον Εθνικό εναέριο χώρο.
Ακόμη και αυτή η θεωρητικά μικρή αλλαγή, αποτέλεσε προϊόν σκληρής διαπραγμάτευσης με τους εταίρους. Αποτρέψαμε, μάς είπε ο υπουργός, την “ιδιωτικοποίηση” της ΥΠΑ.
Αν δεν συνειδητοποιήσουμε πως η χώρα χρειάζεται ριζική, εκ βάθρων, αναδιάρθρωση, θα ανακυκλώνουμε και θα αναλωνόμαστε σε αυτού του είδους τα ημίμετρα χωρίς ελπίδα εξόδου από την κρίση.
Η κρισιμότητα των αλλαγών στο δημόσιο σε μια χώρα που ο δημόσιος τομέας αποτελεί το 31,5% του ΑΕΠ, είναι ο μεγαλύτερος εργοδότης, δρα παρεμβατικά και ελέγχει το σύνολο σχεδόν της οικονομικής δραστηριότητας, είναι προφανής. Είναι καιρός να περιγράψουμε και ένα σχέδιο, όπως αυτό στο οποίο αναφέρθηκα στη Βουλή στην ομιλία μου στο επίμαχο νομοσχέδιο. Είναι καιρός να ξεφύγουμε από τα απλοϊκά μανιχαϊστικά σχήματα “μικρό και ευέλικτο” και “διαφύλαξης του δημόσιου χαρακτήρα”.
Πρώτον, χρειαζόμαστε μια νέα αρχιτεκτονική στο δημόσιο.
Στόχος ο δομικός διαχωρισμός του, ανάλογα με τη φύση της παρεχόμενης υπηρεσίας και το στόχο που αυτή επιτελεί:
Α) Τον σκληρό πολιτικό πυρήνα, δηλαδή τα Υπουργεία. Εκεί θα χαράσσεται η στρατηγική και θα διαμορφώνεται το νομοθετικό πλαίσιο, ενώ θα ασκείται και ο πολιτικός έλεγχος του κράτους επί τη βάση σχεδίων δράσης και στοχοθεσίας. Μιλάμε για μια επιτελική δομή 5000 υπαλλήλων, ευέλικτη και λειτουργική.
Β) Τις ελεγκτικές, εποπτικές και κανονιστικές υπηρεσίες οι οποίες μπορούν να λειτουργούν είτε ως ανεξάρτητες αρχές, είτε ως εποπτευόμενοι από τα αντίστοιχα υπουργεία φορείς, απεγκλωβισμένες όμως, κατά το δυνατόν, από τον κομματικό εναγκαλισμό.
Γ) Τις υπηρεσίες που ασκούν επιχειρησιακό έργο και παρέχουν εμπορικά και κοινωνικά αγαθά, οι οποίες λειτουργούν με όρους αποτελεσματικότητας και λογοδοσίας. Έχουν ισολογισμούς, λογιστές, διαφάνεια, ευελιξία στις προμήθειες και τις συμβάσεις. Η επιλογή των διοικήσεων αυτών των οργανισμών πρέπει να αποσπαστεί πλήρως από την επιρροή των πολιτικών και συνδικαλιστικών τάξεων και να ανατεθεί στο ΑΣΕΠ με καθαρά κριτήρια αποτελεσματικότητας. Το Δημόσιο ασκεί τα δικαιώματα του μετόχου με σεβασμό στα χρήματα του ελληνικού λαού.
Για παράδειγμα, στο μοντέλο αυτό, το Υπουργείο Υγείας ορίζει το νομικό πλαίσιο και εποπτεύει τον οργανισμό που διαχειρίζεται το ΕΣΥ. Τα νοσοκομεία έχουν διοικητές με μεταπτυχιακό στη διαχείριση υγείας και θητεία στον συγκεκριμένο χώρο.
Δεύτερον, το ανθρώπινο δυναμικό πρέπει να γίνει από φορέας εκμετάλλευσης των πολιτικών σε φορέα αλλαγής της διοίκησης.
Η περιγραφή των θέσεων εργασίας, η αξιολόγηση της σημασίας και της ευθύνης που η κάθε μία φέρει, θα οδηγήσει στις αλλαγές που είναι απαραίτητες. Ένα σύστημα διαχείρισης της γνώσης και των ιδεών βελτίωσης των υπηρεσιών από τους ίδιους τους υπαλλήλους θα δώσει τα κατάλληλα κίνητρα αποτελώντας τη βάση μιας αξιολόγησης που θα βελτιώνει την υπηρεσία και θα αξιοποιεί αντικειμενικά και ουσιαστικά κριτήρια: τις ίδιες τις ιδέες των υπαλλήλων, την ενέργεια που βάζουν για την υλοποίησή τους αλλά και τα απτά αποτελέσματα βελτίωσης της ίδιας της υπηρεσίας.
Τρίτον, ριζική απλοποίηση των δομών του δημοσίου.
Πολλοί φορείς δεν είναι αναγκαίοι και οδηγούν σε κατακερματισμό δραστηριοτήτων και σπατάλη. Στις προμήθειες του δημοσίου έχουμε 5000 αναθέτουσες αρχές που πρέπει να μειωθούν κατά 90%. Δεν υπάρχει λόγος να έχουμε πολλούς φορείς που καταβάλλουν χρήματα στους πολίτες. Επιδόματα προνοιακά, ανεργίας αλλά και συντάξεις μπορούν – όπως σε πολλές σύγχρονες χώρες – να καταβάλλονται από έναν οργανισμό.
Τέταρτον, επέκταση της χρήσης της ηλεκτρονικής διακυβέρνησης.
Κατάργηση της επαφής του πολίτη με το κράτος. Αυτό θα γίνεται ευκολότερα καθώς απλοποιούνται οι δομές του δημοσίου. Αντί να ενώσουμε δεκάδες ταμεία ασφάλισης με την εφορία, ο ΕΦΚΑ που θα ξεκινήσει να λειτουργεί από το 2017 θα αρκεί. Καμία επαφή των μισθωτών και των συνταξιούχων με την εφορία παρεκτός μέσω τηλεφώνου. Πράγματα που γίνονται γρήγορα αλλά δεν απασχολούν την κυβέρνηση γιατί δεν έχουν οικονομικό ή ψηφοθηρικό ενδιαφέρον.
Πέμπτο, καμία ανοχή στη διαφθορά.
Πλαστά πτυχία, επίορκοι, μικρή ή μεγάλη διαφθορά δεν μπορεί να γίνει πια ανεκτή. Η εμπιστοσύνη στους δημοσίους υπαλλήλους είναι απαραίτητο συστατικό για ένα σύγχρονο δημόσιο. Η εμπιστοσύνη αυτή θα χτιστεί όχι καλύπτοντας υποθέσεις διαφθοράς αλλά μέσα από την άτεγκτη στάση μας απέναντι σε όλα αυτά τα φαινόμενα. Οι επιλογές μέσω ΑΣΕΠ βοηθούν σε αυτή την κατεύθυνση. Όταν ο Διοικητής ή Πρόεδρος ενός οργανισμού δεν έχει επιλεχθεί από την κυβέρνηση δεν υπάρχει λόγος αυτή να τον καλύπτει αν η δικαιοσύνη εξετάζει τη συμπεριφορά του.
Αυτό το σχέδιο δεν είναι ξερά τεχνοκρατικό ή ουτοπικό. Είναι βαθιά ρεαλιστικό γιατί αναγνωρίζει πως η επανάσταση στο δημόσιο θα έρθει μόνο μέσα από το σεβασμό όλων των εμπλεκόμενων μερών: υπαλλήλων, επιχειρήσεων και πολιτών.
Το χτίσιμο της χώρας θα ξεκινήσει μόνο αν αποφασισμένοι προχωρήσουμε στο ελεγχόμενο γκρέμισμα όλων όσων μας κρατούν στην οπισθοδρόμηση.
Μόνο αν συνειδητοποιήσουμε πως οι αλλαγές αυτές είναι αναγκαίες για την επιβίωση της πατρίδας μας όσο το νερό και ο αέρας για κάθε έναν από τους πολίτες της.
