Παρίσι, Νίκαια, Βρυξέλλες, Βερολίνο. Άγκυρα, Ζυρίχη. Σταθμοί ενός ακήρυχτου πολέμου. Σελίδες μιας σκοτεινής ιστορίας. Ο κόσμος που ξέραμε, ο κόσμος που ζήσαμε, ο κόσμος ο ανοικτός, δείχνει να χάνεται. Και ένας άλλος γεννιέται. Ανασφάλειας και φόβου.
Όσο περισσότερο ξορκίζουμε το κακό, τόσο συνειδητοποιούμε ότι τα προβλήματα που καλούμαστε να αντιμετωπίσουμε δεν έχουν εύκολες λύσεις.
Ελευθερία – αγαθό που γεννήθηκε κατ’ ουσία στην Ελλάδα και κατ’ επέκταση στο δυτικό κόσμο – σημαίνει “άνοιγμα”. Άνοιγμα κοινωνιών, άνοιγμα πολιτισμών, άνοιγμα αγορών, μετακινήσεις ανθρώπων, μετακινήσεις κεφαλαίων.
Το κόστος είναι μεγάλο, τα οφέλη έρχονται αργά ή κεφαλαιοποιούνται και δεν τα αναγνωρίζουμε, καθώς τα θεωρούμε δεδομένα.
Σε αυτόν τον κόσμο η ΕΕ καλείται να δράσει. Με αντιφάσεις, εσωτερικές και εξωτερικές, με δυσκολίες συνύπαρξης, με δυστοκία στη συνεργασία και τη συνεννόηση.
Η κρίση είναι υπαρξιακή.
Όμως η ΕΕ χρειάζεται περισσότερο από ποτέ. Η συνεργασία χρειάζεται περισσότερο από ποτέ. Για να δώσουμε το προφανές παράδειγμα: Η Βρετανία, ιδιαίτερα μετά το Brexit, νομιμοποιείται να βομβαρδίζει στη Μέση Ανατολή χωρίς να συμβουλεύεται τη χώρα μας, δεδομένου πως τα προσφυγικά κύματα που προκαλεί καταλήγουν στις παραλίες των νησιών μας; Και αν το κάνει, δεν έχει ηθική αλλά και ουσιαστική υποχρέωση να μοιραστεί το κόστος των συνεπειών στους ανθρώπους αυτούς;
Η ασφάλεια της Ευρώπης, η διεθνής τρομοκρατία, οι ασύμμετρες απειλές, ο μη συμβατικός πόλεμος στο internet και αλλού, το trolling που λαμβάνει χώρα ακόμη και στον φυσικό κόσμο, σε συνέδρια με σκοπό τη μη λήψη αποφάσεων, η επίδραση των εκλογικών αναμετρήσεων στην αναβολή απαραίτητων πρωτοβουλιών, είναι φαινόμενα που πρέπει να μας ανησυχούν και πρέπει να αντιμετωπιστούν αποφασιστικά.
Η κατάσταση,όπως έχει διαμορφωθεί έως σήμερα, δεν είναι ικανοποιητική. Για παράδειγμα, έχουμε 28 “λιλιπούτειους στρατούς” στην ΕΕ. Το αποτέλεσμα είναι κατασπατάληση πόρων. Ένα στατιστικό στοιχείο αρκεί: οι ευρωπαϊκοί στρατοί κοστίζουν περίπου το 60% του κόστους του στρατού των Ηνωμένων Πολιτειών. Η συνδυασμένη επιχειρησιακή τους ικανότητα δε φτάνει ούτε στο 30% των ΗΠΑ.
Η Ευρωπαία “Υπουργός των Εξωτερικών” Federica Mogherini συνέταξε πρόσφατα σημαντικό κείμενο για την Παγκόσμια Στρατηγική Άμυνας και Ασφάλειας της ΕΕ. Η περίοδος διαβούλευσης έληξε πρόσφατα και το Υπουργείο Εξωτερικών της χώρας μας έλαμψε δια της απουσίας του. Μόνη ελληνική παρουσία το ΕΛΙΑΜΕΠ που έλαβε μέρος σε συναντήσεις διαμόρφωσής του μαζί με άλλα ευρωπαϊκά think tanks.
Βρέθηκα πρόσφατα σε συνέδριο μαζί με άλλους βουλευτές Ευρωπαϊκών κοινοβουλίων σε μια προσπάθεια συζήτησης, κατανόησης αλλά και ανάλυσης του κειμένου αυτού.
Εκεί τίθενται για πρώτη φορά τόσο ξεκάθαρα οι πέντεπροτεραιότητες των εξωτερικών δράσεων της ΕΕ:
Η ασφάλεια της Ένωσης.Ξαφνιάζει το γεγονός ότι αυτό είναι το πρώτο κείμενο που θέτει ως κοινή προτεραιότητα την ασφάλεια της Ευρώπης, ιδιαίτερα σημαντικό μετά τα τελευταία γεγονότα.
Η αντοχή κρατών και κοινωνιών των χωρώνστα νότια και ανατολικά μας.Εκτιμώνταςαποκλειστικά σε μακροχρόνιο ορίζοντα τις κοινωνικές και οικονομικές αντοχές και δυνατότητες των χωρών που μας περιβάλλουν, μπορούμε να ελπίζουμε σε αύξηση της ικανότητάς τους να παρέχουν ευημερία στους πολίτες τους. Μόνο έτσι θα ελπίζουμε σε σταθεροποίηση των προσφυγικών και μεταναστευτικών ροών. Κυρίως όμως, η οπτική αυτή θα μας επιτρέψει να αποφύγουμε αφελείς στρατηγικές του παρελθόντος όπως την “εξαγωγή δημοκρατίας” σε κοινωνίες απροετοίμαστες για κάτι τέτοιο.
Μια συνολική αντιμετώπιση των εστιών πολέμου. Οι εστίες έχουν τοπικές, εθνικές, περιφερειακές και παγκόσμιες πτυχές. Η ΕΕ πρέπει να χρησιμοποιήσει όλα τα διαθέσιμα εργαλεία με σεβασμό στις ιδιαιτερότητες της κάθε περιοχής για την αποτροπή και αντιμετώπιση των κρίσεων, επενδύοντας στην σταθεροποίηση και αποφεύγοντας την πρόωρη απόσυρση όταν αυτή μπορεί να οδηγήσει σε νέα κρίση.
Συνεργατικές περιφερειακές ισορροπίες. Η συνεργασία σε περιφερειακό επίπεδο θα προωθηθεί από την ΕΕ αναγνωρίζοντας πως έτσι είναι δυνατόν να εξισορροπηθούν καλύτερα οι παγκόσμιες πιέσεις και οι εθνικές προτεραιότητες.
Παγκόσμια διακυβέρνηση για τον 21ο αιώνα. Η ΕΕ πιστεύει στην ανάγκη μιας παγκόσμιας διακυβέρνησης για την εμπέδωση του σεβασμού των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη βιώσιμη ανάπτυξη και την πρόσβαση σε παγκόσμια κοινά αγαθά.
Οι προτεραιότητες αποτελούν έναν πρώτο πυλώνα για τη δράση της ΕΕ.
Πρέπει να αναγνωρίσουμε πως για να καταφέρουμε να πετύχουμε αυτούς τους στόχους, μόνο η συντονισμένη δράση μπορεί να φέρει αποτέλεσμα.
Σε έναν όλο και πιο πολύπλοκο κόσμο, πρέπει να είμαστε ενωμένοι. Το ειδικό βάρος ακόμη και των μεγαλύτερων χωρών, όπως η Γερμανία και η Γαλλία, δεν είναι αρκετό για τα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε.
Σε έναν όλο και πιο συνδεδεμένο κόσμο, πρέπει να συνεργαστούμε με όλο και περισσότερες χώρες. Η ΕΕ- “φρούριο” είναι μια πολιτική στρουθοκαμηλισμού και αναποτελεσματικότητας.
Σε έναν όλο και πιο ανταγωνιστικό κόσμο,η ΕΕ πρέπει να έχει ισχυρή αίσθηση της ευθύνης. Οφείλει να αντιμετωπίσει τα αίτια των προβλημάτων και όχι τα συμπτώματα. Να αναμετρηθεί με τον εαυτό της, να αποκτήσει συνείδηση του ποια είναι και που θέλει να βαδίσει.
Στις μέρες μας, στον τομέα της άμυνας, της ασφάλειας και της εξωτερικής πολιτικής καμιά χώρα δεν είναι αρκετά μικρή για να την προσπεράσεις χωρίς κόστος, καμιά δεν είναι αρκετά μεγάλη για να ανταπεξέλθει μόνη της.
Όσο πιο γρήγορα το κατανοήσουμε τόσο καλύτερα.
Όσοι εγκαταλείπουν την ουσιώδη ελευθερία, για να αποκτήσουν λίγη ασφάλεια, δεν αξίζουν ούτε ελευθερία ούτε ασφάλεια.
Βενιαμίν Φραγκλίνος
