Είναι η ώρα για Συνταγματική Αναθεώρηση
Τις τελευταίες εβδομάδες αναθερμάνθηκε η συζήτηση για την αλλαγή του καταστατικού χάρτη της Ελληνικής Πολιτείας. Μια συζήτηση μεγάλης σημασίας για τη χώρα και το θεσμικό της υπόβαθρο αλλά και σημάδι της πολιτικής μας ανωριμότητας καθώς διεξάγεται στη σκιά μικροκομματικών σκοπιμοτήτων.
Ο καθηγητής Ν. Αλιβιζάτος πρότεινε μια μίνι αναθεώρηση ώστε να μη χαθεί η ιστορική ευκαιρία αυτής της κοινοβουλευτικής περιόδου. Πρότεινε αλλαγές που αφορούν την επιλογή των προέδρων των ανωτάτων δικαστηρίων και των Προέδρων των Ανεξάρτητων Αρχών, τον τρόπο αναθεώρησης του Συντάγματος, τον νόμο περί ευθύνης υπουργών, το θέμα της βουλευτικής ασυλίας, και το ζήτημα της μη διάλυσης της Βουλής σε περίπτωση αποτυχίας εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας. Θέσεις που υιοθετήθηκαν και στο πρόσφατο συνέδριο του Κινήματος Αλλαγής ως επίσημη πρόταση του κόμματος.
Η κριτική που ακολούθησε, ακόμη και μέσα στο Κίνημα, κινήθηκε σε δύο άξονες. Πρώτον, ότι η πρόταση επικεντρώνεται σε συγκεκριμένα ζητήματα απομακρύνοντας χρονικά την επόμενη Αναθεώρηση «ουσίας» και εξαντλείται σε θέματα που δεν επηρεάζουν άμεσα τους πολίτες (γραφειοκρατία, αγκυλώσεις του δημοσίου, αναπτυξιακός προσανατολισμός). Δεύτερον, ότι η πρόταση Αλιβιζάτου τείνει χείρα συνεργασίας προς μια κυβέρνηση επιζήμια για τη χώρα και που δε σέβεται το θεσμικό μας υπόβαθρο. Τη βγάζει από το πολιτικό αδιέξοδο ενώ προτεραιότητα θα έπρεπε να είναι η απομόνωσή της αντί της όποιας συνεργασίας στο όνομα της Συνταγματικής Αναθεώρησης.
Από την πλευρά του ο αρχηγός της Αξιωματικής αντιπολίτευσης απορρίπτοντας εν της πράγμασι την πρόταση Αλιβιζάτου αντιπρότεινε τα δύο μεγάλα κόμματα να υπερψηφίσουν εκατέρωθεν τα άρθρα που θα προταθούν προς αναθεώρηση και η επόμενη Βουλή να αποφασίσει για το περιεχόμενο των αναθεωρητέων διατάξεων με την κυβερνητική πλειοψηφία που θα προκύψει από την επόμενη εκλογική αναμέτρηση. Με αυτόν τον τρόπο αναθερμαίνεται το πολιτικό παιχνίδι που έχει ατονήσει εξαιτίας των μνημονίων.
Δεν χωρά αμφιβολία πως απαιτούνται ευρείες συνταγματικές αλλαγές για την επαναθεμελίωση του Κράτους και τον επαναπροσανατολισμό του με ορίζοντα τις ευκαιρίες του 21ου αιώνα. Το Σύνταγμα ως παραλλαγή του Συντάγματος του 1864 έχει πια ξεπεραστεί από τις επιταγές των καιρών και δεν υπάρχει λόγος να σκεπτόμαστε φοβικά απέναντι σε μια εκ βάθρων Αναθεώρηση. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι το Γαλλικό Σύνταγμα έχει αναθεωρηθεί περισσότερες από 30 φορές και το Γερμανικό του 1949 πάνω από 100 φορές.
Σε παλαιότερη αρθρογραφία μου έχω ταχθεί υπέρ του Προεδρικού συστήματος ως το μόνο που μπορεί να εδραιώσει πραγματική διάκριση των εξουσιών και έλεγχο των κυβερνώντων από πολλαπλούς φορείς εξουσίας αποσοβώντας πολλές από τις σημερινές παθογένειες.
Πέρα από τις πολιτικές σκοπιμότητες που εξυπηρετούν οι προτάσεις και η κριτική που τους ασκήθηκε, θα είχε αξία o προσδιορισμός των χαρακτηριστικών ενός σύγχρονου Συντάγματος.
Πρώτον, να είναι μικρότερο από το σημερινό αλλά και δημιουργικά ασαφές. Ένα Σύνταγμα 27.000 λέξεων, διπλάσιο από το μέσο ευρωπαΪκό Σύνταγμα, δε συνάδει με ένα φιλελεύθερο Σύνταγμα. Αντίθετα θα πρέπει, ο αναλυτικός καθορισμός των διατάξεων, ειδικά μη θεσμικού χαρακτήρα, να αφήνεται στο νομοθέτη .
Δεύτερον, να προστατεύει τα δικαιώματα των πολιτών έναντι της κρατικής αυθαιρεσίας (διαφθορά, σπατάλη κτλ) μέσω πολλαπλών επιπέδων ελέγχου των εξουσιών.
Τρίτον, να στηρίζεται σε μια σύγχρονη αντίληψη του δημοσίου συμφέροντος που το δημόσιο αγαθό εκλαμβάνεται ως η προσφερόμενη υπηρεσία στον πολίτη.
Τέταρτον, να αναγνωρίζει τον ρόλο των νέων τεχνολογιών στη διαμόρφωση ενός σύγχρονου κράτους και να τις αξιοποιεί για τη μείωση όχι μόνο του άμεσου κόστους (κρατικές δαπάνες) αλλά και του έμμεσου (κόστος γραφειοκρατίας).
Πέμπτον, να θέτει αρχές για την δημιουργία ανεξαρτήτων αρχών αλλά και θεσμικά εχέγγυα για τη διατήρηση της ανεξαρτησίας τους.
Τέλος, να θέτει όρια αναλογικότητας (ή μη) στους εκλογικούς νόμους καθώς και στην αναλογία βουλευτών – πολιτών σε κάθε εκλογική περιφέρεια.
Ένα τελευταίο σημείο αξίζει προσοχής: Πολλές αλλαγές στο Σύνταγμα είναι αναγκαίες αλλά δεν εμποδίζουν αλλαγές στους νόμους που είναι εφαρμοστικοί των συνταγματικών διατάξεων. Για παράδειγμα θα έπρεπε να σκεφτούμε μήπως θα έπρεπε να προβλέπονται συνταγματικά και λιγότεροι από 200 βουλευτές – το σημερινό όριο.
Γιατί να μην ορίσουμε 100 ή 150 βουλευτές; Αυτό όμως δε σημαίνει πως δε μπορεί η κυβέρνηση να μειώσει σήμερα τους βουλευτές από 300 σε 200 χωρίς κανένα συνταγματικό κώλυμα ή να αλλάξει τον νόμο περί ευθύνης υπουργών επί το αυστηρότερο χωρίς να αλλάξει το άρθρο 86 του Συντάγματος.
Το γεγονός πως δεν το εφαρμόζει (και δεν το έκανε καμία κυβέρνηση στο παρελθόν), είναι μέτρο της πολιτικής υποκρισίας του σημερινού συστήματος.
Με την πρώτη σοβαρή Συνταγματική Αναθεώρηση του 1975 μπήκαμε ουσιαστικά στην Μεταπολίτευση. Είναι η ώρα χωρίς μεμψιμοιρίες και τακτικισμούς, χάριν της πολιτικής και όχι της μικροπολιτικής, να συζητήσουμε σοβαρά για τη Συνταγματική Αναθεώρηση. Μια Αναθεώρηση που δε θα λειτουργήσει ως πανάκεια για τη λύση άλλων προβλημάτων, αλλά ως πυξίδα για την Ελλάδα του 21ου αιώνα.
