Απομένουν λίγες μέρες για τις προεδρικές εκλογές στη Γαλλία, τις πιο σημαντικές και απρόβλεπτες της Πέμπτης Γαλλικής Δημοκρατίας. Σημαντικές συνάμα και για το μέλλον της Ευρώπης. Αν υπάρχει ένα πρόσωπο που κατάφερε να αναταράξει τα λιμνάζοντα νερά της Γαλλικής πολιτικής σκηνής και να αλλάξει τους όρους του πολιτικού παιχνιδιού, αυτός σίγουρα είναι ο Emmanuel Macron. Αξίζει επομένως να αναλύσουμε το «φαινόμενο Macron» και τι αυτό σημαίνει για τη Γαλλία, για την Ευρώπη, για τον κόσμο όλο.
Το 2016 ο λαϊκισμός πέτυχε σημαντικές νίκες απέναντι στις δυνάμεις του ορθολογισμού και ήδη τα αδιέξοδα καθίστανται φανερά. Ο πρόεδρος Trump ακολουθεί μια πολιτική πολύ διαφορετική από αυτή που υποσχέθηκε αλλά και όταν επιχειρεί να τηρήσει τις υποσχέσεις του, χάνει κατά κράτος είτε στα δικαστήρια είτε στο Κογκρέσο.
Οι νίκες του λαϊκισμού ωστόσο δεν είναι καθόλου τυχαίες. Επιτυγχάνονται γιατί ο υποτιθέμενος ορθολογισμός οδήγησε σε έναν πολύπλοκο κόσμο που ούτε μπορεί να εξηγηθεί με κατανοητό τρόπο στους πολίτες αλλά ούτε και απαντάει στις ανάγκες τους.
Δεν είναι τυχαίο που το εκλογικό αφήγημα των δύο πρωτοπόρων στις Γαλλικές εκλογές, της Le Pen και του Macron, έχει στο κέντρο του την παγκοσμιοποίηση και τον τρόπο αντιμετώπισής της.
Φυσικά ακόμη και τα αφηγήματα του Hamon και του Mélenchon, των δύο αριστερών υποψηφίων γύρω από αυτά τα ζητήματα περιστρέφονται- έστω και αν οι απαντήσεις τους είναι παραδοσιακά πιο αριστερές- προτάσεις που ακούγαμε προεκλογικά στην Ελλάδα από τον ΣΥΡΙΖΑ και τις έχει πια λησμονήσει και ο ίδιος.
Η απάντηση της Le Pen είναι η επιστροφή σε μια κατάσταση προστατευτισμού με το μεταναστευτικό σε πρώτη προβολή και την προάσπιση των Γαλλικών επιχειρήσεων και επιτηδευματιών σε δεύτερη.
Ο Macron από την άλλη πλευρά, μιλάει για «περισσότερη Ευρώπη», για αποτελεσματικότερη προστασία στο οικονομικό πεδίο και δεν αναφέρεται καθόλου στο μεταναστευτικό παρά για να πει πως πρέπει να εξετάζονται άμεσα οι αιτήσεις ασύλου και συνεπώς να απελαύνονται γρηγορότερα όσοι δε δικαιούνται άσυλο.
Η Γαλλική προεδρική δημοκρατία δίνει την ευκαιρία σε αουτσάιντερ να καταλαμβάνουν το ύπατο αξίωμα όταν ο χώρος από τον οποίο προέρχονται πολιτικά βρίσκεται σε κατάσταση διάσπασης. Η κατάσταση στο σοσιαλιστικό κόμμα (μαζί με τα σκάνδαλα του δεξιού Fillon), επιτρέπουν στον κ. Macron να ελπίζει να πετύχει αυτό που κατάφερε ο Valéry Giscard d’Estaing τη δεκαετία του ‘70 όταν ο Jacques Chirac είχε διασπάσει τους οπαδούς του Γκωλισμού.
Πέρα όμως από το συνταγματικό και το εκλογικό πλαίσιο, η Γαλλία, η Ευρώπη αλλά και η εποχή έχουν ανάγκη από έναν άνθρωπο σαν τον Macron γιατί πρεσβεύει την υπέρβαση των προβλημάτων και όχι τη στρουθοκαμηλική αγνόησή τους ή, ακόμη χειρότερα, τη μη επίλυσή τους ώστε να γεννούν μόνιμη αγανάκτηση και να παρέχουν πολιτικό υπόβαθρο σε κόμματα διαμαρτυρίας.
Γιατί λοιπόν είναι σήμερα αναγκαίος ο Macron;
Πρώτον, σε πολιτικό επίπεδο, πρεσβεύει την υπέρβαση του παραδοσιακού σχήματος Αριστερά-Δεξιά. Ο παραδοσιακός διαχωρισμός της λεγόμενης ταξικής ψήφου είναι σήμερα σε μεγάλο βαθμό ξεπερασμένος. Αυτό δε σημαίνει σε καμία περίπτωση πως τα συμφέροντα των εργοδοτών και των εργαζομένων ταυτίζονται, όμως διανύουμε μια περίοδο παρατεταμένης κρίσης που χτυπάει όλες τις τάξεις. Οι λύσεις δε βρίσκονται στις ψεύτικες ιδεολογίες αλλά στην υπέρβασή τους στο πλαίσιο ενός «πλούσιου» πολιτικού πραγματισμού αντί του «φτωχού» τεχνοκρατικού ιδεαλισμού.
Δεύτερον, σε ευρωπαϊκό επίπεδο, κάνει λόγο για «περισσότερη» και πιο λειτουργική Ευρώπη σε μια εποχή που είναι μόδα να κατηγορούμε τη Γηραιά Ήπειρο για όλα τα προβλήματά μας. Όμως το να θέλουμε να διαλύσουμε την ΕΕ γιατί δε μπορεί να αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις πολυεθνικές και τα μεγάλα παγκόσμια προβλήματα είναι σα να προτείνουμε τη διάλυση των συνδικάτων γιατί δεν πέτυχαν τους στόχους τους σε μια διαπραγμάτευση με τους εργοδότες: είναι η λάθος συνταγή αφού αποδυναμώνει ακόμη περισσότερο αυτούς που υποτίθεται θέλουμε να προστατεύσουμε.
Τρίτον, πηγαίνει κόντρα στo Γαλλικό “souverainisme”, τον ιδιότυπο σωβινισμό που αντιτίθεται στην «περισσότερη πολιτική ενοποίηση». Αυτό ακριβώς όμως είναι που μετά το ευρώ μπλόκαρε τον Γαλλογερμανικό άξονα, την παραδοσιακή ατμομηχανή της Ευρώπης. Το ευρώ, με την ημιτελή αρχιτεκτονική του, έθεσε άμεσα το ερώτημα της ευρύτερης οικονομικής ενοποίησης. Ακόμη και στην πρώτη περίοδο του ενιαίου νομίσματος όμως, αυτό που ένωνε τη Γερμανική πολιτική σκηνή είναι τα λόγια που είπε ο Helmut Kohl- καταχειροκροτούμενος -από όλες τις πτέρυγες της Γερμανικής Βουλής: «Καμία οικονομική ενοποίηση χωρίς πολιτική ενοποίηση». Η πολιτική ενοποίηση με τη σειρά της σκόνταφτε στις αντιρρήσεις του γαλλικού άξονα ακριβώς λόγω του ”souverainisme”. Για πρώτη φορά υπάρχει η δυνατότητα να επανεξετάσουμε παγιωμένες θέσεις.
Παραδοσιακά, η πολιτική σκηνή της Γαλλίας και εκείνη της χώρας μας συντονίζονται σε παρόμοια ζητήματα και αφηγήματα. Ας μην ξεχνάμε πως η δεκαετία του 80 σημαδεύτηκε από δύο μεγάλες φιγούρες της σοσιαλδημοκρατίας, τον Mitterrand και τον Παπανδρέου.
Οι αγκυλώσεις και τα προβλήματα που ο Macron βάζει απέναντί του είναι εν πολλοίς και δικά μας: ένας σύγχρονος κόσμος που έγινε πολύπλοκος και σταμάτησε να παρέχει οικονομική και κοινωνική ασφάλεια· ένας λαϊκισμός που αποδυναμώνει αυτούς που ισχυρίζεται ότι προστατεύει· μια νέα σχέση πολιτικής και τεχνοκρατικής σφαίρας.
Βρισκόμαστε σε ένα σταυροδρόμι, στο κατώφλι του 21ου αιώνα. Ανανέωση, σχέδιο, ενότητα αλλά πάνω απ’ όλα μια νέα σχέση πολιτικής και πολιτών είναι τα μεγάλα ζητούμενα της εποχής. Ο Macron δίνει στους Γάλλους την ελπίδα πως θα τα πετύχει. Εμείς πότε άραγε;
